تشریفات مشهد

میدان مشق طهران (گلشن ملی) با حجم زیاد از شرایط تشریفات مشهد قابل قبولی برای مرکزیت دولتی بهره مند بوده میباشد و از مهم ترین میادین تاریخی کشور‌ایران است.

انگیزه تعیین این میدان به خواسته مشـق سـربازان، قربت به میدان توپخانه و عمارت ارگ بود. سـالهای آنگاه ساختمانی به طرز معماری روسی درین میدان تاسیس شد.

حالت میـدان مـشـق (گلشن ملی) در نقشه ۱۳۰۹ ه.ق از شمال به اصطبل کالسکه منزل مبارکه، انبار توپخانه مبارکه، سـربازخانه و قزاقخانه؛ از جنوب به خیابان امیریه (تحت چهارراه سپه فعلی)؛ از شرق به منزل مبارکه ادویه ساز، منزل مسیو شـارل، منزل امینه اقدس و عمارت شجاع السلطنه؛ از غرب به خیابان قزاقخانه (قوام السلطنه) محصور بوده اسـت.

بعـد از روی عمل وارد شدن پهلوی نخستین، و از طرفی با تغییر تحول پایگاه حکومت از کاخ گلستان به کاخ م مرمرة عملا ارگ سلطنتی قاجار از رونق و مداقه کهن زمین‌خورد. متعاقب این تغییر تحول و تحولات، تغییراتی نیز در محوطه میدان مشـق ساخت‌و‌ساز شد. به نحوی که پاد شاه، پادگان ها را به بیرون شهر طهران منتقل کرد و متعاقب آن میدان مشق از رونق به‌زمین‌خورد و به طور زمین بایر در آمد. از این فرصت به بعد از آن بود که دولت قصد به تشکیل داد ساختمان های اداری و نظامی در‌این وبسایت گرفت.

تزیین هـا و نماهـای مسجد جامع اصفهان در آجرکاری تشریفات مشهد هـا، کاشی کاریها، گچبری هـا، طاق نماهـا و مقرنس ها اکران داده شد‌ه‌است.
مسجد جامع اصفهان در شرایط کنونی ۴۸۴ نوع طاق داراست که هر کـدام از آنان، به حیث بعدها، شـکل ظاهری و روش اسکلت بندی دارنده خصوصیات خاص و متعدد از سایر میباشد؛ همان باربر می‌باشند و اسکلت بندی مهم پوشش طاق را تشکیل می دهنـد.
از مثال هـای دیگر زیبایی در تزیین ها، می قدرت کاشی کاری های بی سابقه جان دار در بدنه ایوانها را اسم موفقیت.
این کاشی کاریها و آجرکاریها گاهی به تنهایی بر سطح آهسته حیاط خوابیده اند و گاهی در نقش یک کانال که نوروروشنایی و تهویه را برای فضای داخلی تأمین می نماید، بدنه را به آرامی میشکافد.
در سـوی دیگر، می شود به آراینده های مسجد عتیق اصفهان مانند سنگابها، لامپ دانها و ستونکهای تزئینی آن و اقتدار بسیار بالای مقرنس ها در زیباسازی سازه اعتنا کرد.
مقرنس های به شغل رفته در مسجد جامع اصفهان که عنصر تزیینی مهمی در معماری اسلامی اهل ایران به شمار می‌روند، به طور ابتدایی در ایوانها و آنگاه هم به صورت جامع تر در نقاط دیگر مسجد چشم می شـود که مؤلفهای اساسی نیز در تأمین ایستایی قسمتهای متفاوت محسوب می‌شوند.
تکرار در طاق نماها و ردیف بندیهای فضا شبستانها و پیرامون تراس مرکزی را تحت عنوان شاخص ترین عامـل ساخت و ساز ریتم و ترانه در‌این مسجد میباشد.
آجرکاریهای به شغل رفته روی ستونها، فخرمدین ها و نهاز و نخیرهای ساخت گردیده روی نما، با ساخت سایه پر‌نور، یکنواختی نما را می‌شکند و جنبش و تعادل را در مسجد ساخت‌و‌ساز می نماید.
در مسجد جامع اصفهان خوشنویسی و خط نویسی روی دیوار به خیال تهیه و تزیین خوب منش روهای ورودی بوده میباشد.
بعد ها خرد این خطوط و نقوش اسلیمی به عمل رفته در آنان برای آرایش کردن کتیبه ها ، سبب میشود بعد ها سازه در عین داشتن عظمت، رعب آور نباشد و به نمازگزاران احساس امنیت را القا نماید.
در درون فضای شبستانها با استعمال از کاربندیها و به شغل بردن سرستونها و فریم بندیهای محیط شبستان، تناسبات دور و بر به ترازو عموم وار شدن رسیده میباشد.
در سردر ورودی مسجد جامع اصفهان ، زنجیر آویزانی دیده می شود که سیمای آن چـون نمادی از یک واحد سنجش میباشد. گویی عدل و داد را در بدو ورودبه مسجد در گوش آدم زمزمه می نماید. هم چنیـن، زنجیر آرم پیوندهای ارتباطی ، هماهنگی و وحدت اسـت. وجـود زنجیر در ورودی مسجد جامع، به معنای لینک و پیوند همه تیم ها و کمپانی در فریضـه گروهی زیرا نماز آدینه و جماعت اسـت کـه نمازگزاران دستها را به نشان همدلی و همزیستی به هم زنجیر می نمایند

یک کدام از بعد ها معماری آرامگاه در کشور تشریفات مشهد ایران، ساخت‌و‌ساز رابطه فی مابین دنیا دنیوی و معنوی میباشد و میتواند مفاهیم رمزی و نمادین داشته باشد.
تنوع در صورت و ساختار بناهای آرامگاه های کشور ایران به سیرتکامل ایست که نمیتوان آنها‌را همانند مساجد در گروههای مشخص و معلوم مدل شناسی و گروه بندی کرد
معماری چهارتاقی تحت عنوان پایه معماری اهل ایران، نقش بسزایی در بقعه سازی بعداز اسلام از خویش به مکان نهاده میباشد. این سرمشق در تک تک عصر ساسانی، یکی مهم ترین الگوهای معماری مذهبی بوده و ناگهان بعداز اسلام، برای مدتی، حضورش در معماری جمهوری اسلامی ایران کمرنگ شد.
از راههای دوباره ظهور آن در معماری کشور‌ایران، با نزدیکترین نوع شغل کرد، به معماری ماقبل از اسلام خویش، یعنی معماری مذهبی در قامت حرم سازی بود. آرامگاه دارای شهرت امیر اسماعیل سامانی با پلانی مربعی و گنبدی بر محل تقاطع محورهای سازه، شاهدی بر این مدعی میباشد. آنچه در ارتباط هیبت شکلی بقاع ها، مورد قبول اکثریت دانشمندان میباشد، تقسیم بندی مقابر به دو گروه برجی صورت و چهارگوش گنبددار میباشد.
در اوایل زمان اسلامی فرایند تکوین تیم های آرامگاه های کشور ایران در حین زمان اسلامی یکنواخت نبوده و طی زمان های متعدد دارنده فراز و نشیب های فراوان بوده میباشد.
با اعتنا به اثرها برجای باقی‌مانده از اولِ زمان اسلامی تا پیش از عصر سلجوقی ردپایی از این موسسه بناها چشم نمیشود ولی سنت ایجاد کرد آرامگاه در کشور ایران به دو شکل مربعی صورت گنبد دار و برجی صورت منفرد از رویش خاصی منتفع بوده میباشد.
از شاخص ترین مثال های نوع مربعی صورت می شود به آرامگاه دارای اسم و رسم امیر اسماعیل سامانی در شهر بخارا که وابسته به عصر سامانی و حرم ارسلان جاذب در سنگ بست مشهد که وابسته به زمان غزنوی میباشد اشاره نمود.
گنبد قابوس در دشت گرگان نیز از شایسته ترین و سابق ترین مثال های نوع برجی صورت میباشد که در زمان آل زیار ایجاد شده است. از اواخر عصر سلجوقی به آن‌گاه می اقتدار آدرس از دسته های آرامگاهی متشکل از بناهای متفاوت را در بقاع پادشاه سنجر در شهر مرو یافت. این حرم بخشی از دسته جامعی میباشد که مشتمل بر کاخ و مسجدی می گردیده و از این رو جزء اولیه تیم های آرامگاه های کشور‌ایران میباشد که الگوی تشکیل داد گروه های آرامگاهی ادوار آینده گشته میباشد.
بقعه سابق الذکر همینطور وسیع ترین آرامگاه پر اسم و رسم مربع گنبددار سلجوقی میباشد که نسبت پهنا آن به طول ۲ : ۱ میباشد.
پس از زمان سلجوقی و بخصوص طی عصر ایلخانی با دقت به تغییر و تحول مذهب سلاطین مغول، شاهد تحولات عظیم ای در عرصه سنت تشییع‌جنازه هستیم.
درین بعد از ظهر تشکیل داد دسته آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران با الهام از اماکن مقدس و متبرک و مرکزها علمی آموزشی، که در واقع ترکیبی از گروه های علمی مذهبی میباشد، به یک سنت شهری و معماری تبدیل گردیده که از آن بعنوان ابواب البر ياد می شود. در واقع طی این عصر، ابواب البر جایگزین هسته مرکزی کهن یا این که کهندژ، ولی با رویکردی مذهبی شوید. همانطور که از اسم این پدیده نیز بر می‌آید، این موسسه بناها، درگاه های نیکوکاری بودند که در هسته مرکزی شهر با عملکردهای مذهبی و علمی آموزشی با مرکزیت یک بقعه سازه می شدند.
لذا می قدرت ذکر کرد آرامگاه های کشور‌ایران این بعد از ظهر خلاف پیشین جای و محلی برای اشاعه تانی و عبادت و فضیلت میباشد که برای دستیابی درجات و در هر کدام از مسئله های فوق، بناهای مایحتاج را تاسیس می کردند. مثلا این موسسه ها می شود به ابواب البر شنب غازان ، ربع رشیدی و سلطانیه اشاره کرد.

مسجد النبی آرم عروج اسلامی در فقیه میباشد و گنجایش تشریفات مشهد یک میلیون نفر را دارد. مساحت این مسجد ۴۰۰ هزار و ۵۰۰ متر مربع است و در طی سال، میلیون‌ها نفر از آن بازدید می‌نمایند. مسجد النبی فقط یک مسجد وجود ندارد، بلکه یک دانشگاه معنوی می باشد و تحت عنوان بنیاد گران قدر مسلمان‌ها عالم شناخته میشود. این مسجد در سال نخستین هجری، توسط پیامبر اکرم (ص) ساخته شد و در بعدازظهر‌های مختلف پیشرفت یافت.

مسجدالحرام

مسجدالحرام با مساحت ۳۵۶ هزار و ۸۰۰ متر مربع، گرانقدر‌ترین مسجد فقید و یک کدام از جای ‌های زیارتی در طی حج می باشد. این جای از آن رو مسجدالحرام اسم گرفته میباشد که خداوند متعال اطراف آن را بقعه دانسته و کشتار هر جنبنده‌ای در این حوزه‌ حرام می‌باشد. تاریخچه بی نیاز و معماری بی‌نظیر مسجدالحرام منجر گردیده است خلال مسلمانها، هر سال گردشگران متعددی در مکه حضور یابند و در مورد آن داده ها بیشتری کسب نمایند. تولیدکننده این مسجد تاریخی حضرت ابراهیم (ع) میباشد و حجرالاسود، مقام ابراهیم و تپه‌های صفا و مروه از جای ‌های اساسی آن محسوب میشود. این مسجد با وجود حجم زیاد خویش، هر سال برای پذیرایی از میلیون‌ها عبادت‌کننده در روزها حج توسعه می‌یابد.

شناخت با مساجد چهارگانه فقید

همان گونه که می‌دانید مسجد الحرام و مسجد الاقصی و مسجد النبی و مسجد کوفه چهار مسد تبارک فقید می باشند که در سراسر دانا و برای کلیه مسلمانها و غیرمسلمانان شناخته گردیده میباشند. برای شناخت با مساجد چهارگانه عالم این بخش گهر را بخوانید. در ادامه مطالبی درخصوص مساجد چهارگانه عالم و چهار مسجد بزرگ فقید میخوانید.

در سده اولیه هجری الگوی مسجد مدینه گزینه تاسی تشریفات مشهد معماران قرار می گرفت. این آیتم فقط دربرگیرنده مناطقی بود که داعیه می‌شود معماری نداشته اند خلا، بلکه معماران کشورهای جدید مسلمان گردیده نیز که تاریخ و تجربیاتی در ساخت سازه داشتند از آن تقلید کردند.

با ورود مسلمان‌ها به کشور‌ایران و آمدن همگی ارزشهای راستین الهی بدین سرزمین، تاروپود جامعه طبقاتی ساسانی یکباره بهم جاری شد و برنامه ای نو برای معاش و حیات آدمیان پی ریزی شد. جامعه پراکنده اهل ایران که بهره منطقی اختلافات ادیان جاهلی بوده هست با پیام جدیدی که ارتش اسلام از مرزو بوم رسول معبود(ص) برای آنها به ارمغان آورد به ندای فطرت خداپرستانه انسانی خود گوش فرا می دهد و بعداز فرصت پاره ای جامعه اهل ایران به دین نو روی می‌آورد.

احتیاج به فضاهای عبادی سیاسی نماز جماعت و آدینه مسلمان‌ها را واداشت تا به ساختن او‌لین مساجد در جمهوری اسلامی ایران اسلامی مبادرت نمایند. جمعاًًَ سیر دگرگونی مساجد در جمهوری اسلامی ایران از این تاریخ سه روش پایین را طی می نماید:

الف- ایجاد کرد مساجد با مدل و اسلوب و شیوه مساجد اول مسلمان ها در مرزوبوم ایالات متحده عربی.

ب- تبدیل و تغییر تحول اماکن مذهبی جاهلی و تجدید بنا آنها (در شکل امکان به طور معماری مساجد اسلامی)

ج- شروع جنبش مستقلانه معماری اسلامی.

مساجد در کشور ایران

در‌این نکته شکی وجود ندارد که ایرانیان در همه آثار هنر و معماری پیش از اسلام خود، نوعی هنر و معماری متکی بر تجربه فنی بسیار گران قدر و جداگانه از هنر و معماری راه‌های بیگانه را دارا بوده اند و توسط آن‌ها اشکال بها های فضایی را در طول خویش صورت داده اند. البته با تمامی این اوضاع و احوال معماران اهل ایران و مسلمان از فرصت ورود اسلام به جمهوری اسلامی ایران در ایجاد کرد فضاهای معمارانه با روال اهل ایران و با هدف الهی، دچار وقفه گردیده اند.

بنا به نقل على بن ابراهیم بن هاشم، این سه تیم یهودى تشریفات مشهد نزد رسول آمده، گفتند مردم را به چه مى خوانى؟ فرمود: به گواهى دادن به توحید و رسالت خودم. من کسى هستم که نامم را در تورات مى یابید و علمایتان گفته اند که از مکه ظهور مى کنم و به این حرّه (مدینه) کوچ مى کنم... یهودیان گفتند: آنچه تشریفات مشهد گفتى شنیدیم؛ اکنون آمده ایم با تو صلح کنیم که به فایده یا ضرروزیان تو نباشیم و کسى را علیه تو یارى نکنیم و متعرض یارانت نشویم؛ تو هم متعرض ما و دوستانمان نشوى، تا ببینیم شغل تو و قومت به کجا مى انجامد. پیامبر پذیرفت و قراردادى نوشته شد که یهود نباید علیه نبی یا یکى از یارانش به زبان، دست، اسلحه، مرکب، نه در پنهانى و نه آشکارا، نه در شب و نه روز اقدامى انجام دهد و پروردگار بر این قول گواه هست. پس در صورتیکه یهود این تعهدات را نادیده بگیرد، رسول معبود مى تواند خون او را بریزد، زن و فرزندانشان را اسیر و اموالشان را غنیمت بگیرد. آن گاه براى هر خویشاوندان از این یهودیان نسخه اى مستقل تنظیم شد. مسئول قول بنى نضیر حى بن اخطب، مسئول عهد بنى قریظه کعب بن اسد و مسئول قسم بنى قینقاع مخیریق بود. (طبرسى، اِعلام الورى، ج1، ص157 ؛ مجلسى، بحار الانوار، ج19، ص110؛ احمدى میانجى، مکاتیب الرسول، ج1، ص260).

درین عهدنامه طرف هاى قرارداد به خوبى مشخص اند و پیداست که قرار عدم اسیب، در یک مجال براى هر سه بستگان بسته گردیده است. با آن که این متن فقط در کتاب اعلام الورى آمده، گزارش ها و شواهد تاریخى آن را تأیید مى کند، برای مثال در بسیارى از منابع وقتى حرف از قسم شکنى سه بستگان یهودى به فی مابین آمد، تصریح شد‌ه‌است که آن‌ها هنگام ورود رسول خداوند به مدینه، پیمانى را با آن حضرت امضا کردند (واقدى، المغازى، ج1، ص454؛ بلاذرى، فتوح البلدان، ص30؛ یعقوبى، تاریخ، ج1، ص370 و طبرى، تاریخ، ج2، ص172). یا این که گفته اند: یهودیان با رسول قرار گذاشتند که به فایده و زیان او قدمى برندارند[5] (واقدى، المغازى، ج1، ص454 و بغوى، معالم التنزیل، ج4، ص313).

نکته مهم آن که بعدها یهودیان یکایک بندهاى این قرارداد را تحت پا گذارده، قول شکنى را به کمال رساندند. آنان وفادار شدند که به هیچ یک از این اقدامات دست نزنند: همکارى علیه نبی، همکارى علیه یاران رسول، اقدام تبلیغاتى، اقدام مسلحانه، پشتیبانى تدارکاتى دشمن، مکر هاى پنهان و آشکار در شب یا روز. با وجود همگی این قیدها و تأکیدها، در آینده خواهیم روئت کرد که برخى از این موسسه ها با تحت پاگذاشتن کلیه این موقعیت، قول خود را نقض کرده، با مسلمان‌ها وارد نزاع شدند. پس هر سه خویشان یهودى که بامسلمانان درگیر شدند، باپیامبر به عنوان رئیس دولت مدینه قول عدم تعدی داشتند.

شاید تصور خواهد شد که هدف پیامبر از این قراردادها این بود که از موضع ضعف خارج خواهد شد. البته با توجه به سیره نبی گرامى(ص) اسلام تردیدى نیست که عهد هاى فرستاده خدا به خصوص عهد آن حضرت با یهودیان، استراتژى و طریق اصولىِ او بود، نه تاکتیکى براى نبرد با آن‌ها؛ یعنى در شرایطی‌که یهودیان نقض قول نمى کردند فرستاده هم چنان به آن پاى سد بود. انعقاد عهد ها اپلیکیشن حکومتى آن حضرت بود و غرض از آن، زندگى مسالمت آمیز با دسته هاى متفاوت مثلا مخالفان؛ البته این که آن حضرت از طریق غیب مى دانست که یهودیان عهدوپیمان شکنى خواهند کرد یا این که قرآن از این ویژگى آن‌ها صحبت گفته ـ به فرض این که این آیات پیش از قول شکنى هاى یهود نازل شده باشد ـ دلیلى بر جدى نبودن این قراردادها نیست. در شرایطی‌که این تیم زندگى مسالمت آمیزى با مسلمان‌ها داشتند مسلماً پیامبر پروردگار با آن ها نمى جنگید. حمله به خیبر هم خلال این که مسبوق به قسم نبود، عامل ها متعددى داشت که در مورد خیبر به آن اشاره خواهیم کرد.

به طور کلى، اولیاى الهى بر پاى بندى بر عهدوپیمان تأکید فراوان داشتند و حتى چنانچه به ضرر او و امت اسلامى بود، آن را نقض نمى کردند.[6] نمونه بارز آن صلح حدیبیه و پیمان حکمیت هست. در صورتی قریش به قول شکنى دست نمى زد، نبی آفریدگار بنا نداشت که چنین کند؛ چنان که امیرمؤمنان(علیه السلام) به رغم پافشارى خوارج، قسم حکمیت را تا موعد قانونى اش نقض نکرد و بعد از آن که حکمین طبق قرارداد عمل نکردند، آماده مبارزه دوباره با شامیان شد.

فضای داخلی گنبد و بنای آن یادآور طرح مقبرۀ پاد شاه سنجر تشریفات مشهد سلجوقی درمرو (سدۀ دوازدهم میلادی)‌ و بقایای آرامگاه تیموری همسایه مسجد هرات میباشد.
گنبدخانه نقطۀ مرکزی تیم میباشد که چهار نمای فرنگی آن به وسیلۀ بناهای پیرامون پوشیده میباشد.
ساختار این سازه مشمول چهار سه کنج، ‌دو اتاق خرد، ‌چهار طاق نمای پرهشت ضلعی میباشد و سطح زیرگنبد آن با کاربندی های بسیار چشمگیر مزین شد‌ه‌است.
این نصیب ازمجموعه از لحاظ تزیینات زیباترین و دیده نوازترین نقش ها را به نظر مضمون‌ و مضمون‌ درخود محفوظ نگاه داشته میباشد.
سطح ها دیواره ها و تحت گنبدخانه آرامگاه روضه خوان احمد جامی با طرح های هندسی و موتیف های گیاهی با قضیه های متعدد آبی‌رنگ درقابهای گوناگون تزیین گردیده که از لحاظ مدل وابسته به سدۀ هشتم هجری یا این که نیمۀ دوم قرن چهاردهم میلادی میباشد.
دو محراب خرد و خوشگل در طرفین ورودی مهم گنبدخانه شد که محراب سمت راست به طور بی نقص با گچبری های خوشگل ما‌نده و تداعی کننده مثال محراب های دورۀ ایلخانی میباشد.
نقش میانی کتیبه محراب سمت راست، دربردارنده تکرار اسم «محمد» در بین یک دایره و بر بالای آن عبارت «نصر اینجانب الله و فتح قریب و انسان المومنین»‌ به چشم میخورد.

مسجد عتیق در آرامگاه روحانی احمد جامی
ضلع جنوب شرقی گنبدخانه مزار روضه خوان احمد جامی به فضایی منتهی میگردد که درمجموعۀ مزارجام به «مسجد عتیق»‌ موسوم میباشد.
بیان کننده این سازه درگذشته مسجد جامع بوده میباشد. به طورکلی فضای معماری مسجد عتیق با بعدها تقریبی ۴۸۴ مترمربع مشتمل بر شبستان جرزهای آجری میباشد.
برطبق مدارک بیان کننده درمرکز سازه گنبدی برپا بوده میباشد. سازه براین شواهد معماری برجای باقی مانده آرم میدهد، گنبد مسجد عتیق برروی چهار تویزه قرارداشته میباشد.
مسجد عتیق مزار روحانی احمد جامی بنایی میباشد متشکل از فضایی مربع مستطیل که درامتداد محراب به وسیله رواقی شرقی و غربی به دو قسمت تقسیم می‌گردد و از نقطه میانی این رواق، ‌رواقی دیگر درضلع شمالی جنوبی با به عبارتی طول عبور کرده و گنبدی در عکس العمل این دو رواق پایدار بوده میباشد.
طاق های دواشکوبه رواقها فضاهای خالی چهار طرف مسجد را به دور می زده میباشد.
دربین جرزهای طبقه دوم ضلع غربی دهانه های پوشش داری ساخت و ساز گردیده که عبور درفضاهای گوشوار (فضای ارتباطی طبقه دوم) را میسر می سازد.

یاد‌آوری این نکته نیز مایحتاج می باشد که امروزه با وجود تشریفات مشهد تحولات شگرفى که در زندگى بشر شکل داده هست و پیچیدگى حاکم بر مناسبات اجتماعى و روابط بشر ها و کارویژه هاى مربوط به دولت , هیچ گاه نمى توان انتظار داشت که همهء کارکردهاى مساجد در صدر اسلام , تحقق یابد. آنچه حایز اهمیت است , انتقال تمدن حاکم بر مساجد به ساختارهاى اجتماعى و سیاسى است , تا از رهگذر آن , جهت گیرى کلیه فعالیت هاى جامعه , جهت گیرى الهى و دینى باشد.
کارکردها
1. پایگاه عبودیت , بندگى و وارستگى : اولین اقدام پیامبر خدا(ص) بعداز ورود به مدینه , ساختن مسجد قُبا بود; مسجدى که قرآن از آن این گونه تعبیر و تفسیر مى کند:
(... لمسجد أسس على التقوى من أول یوم أحق أن تقوم فیه , فیه رجال یحبون ان یتطهروا و الله یحب المطهّرین )
«مسجدى که از روز آغاز , بنیان آن بر پرهیزگارى نهاده شده , براى نمازگزارى شایسته تر هست . در آن مسجد مردانى می باشند که دوستدار پاکیزگى و وارستگى اند و خدا پاکیزگان را دوست مى دارااست.»
امام باقر(ع) مى گوید:[1] توبه: 108|142|
«پیامبر معبود از جبرئیل پرسید محبوب ترین مکان نزد خدا کجاست و او پاسخ داد:
مساجد و ادامه داد: محبوب ترین اهل مسجد کسانى می باشند که پیش از بقیه افراد به مسجد وارد و بعد از سایرافراد از آن خارج شوند.»[1]
تأکید فراوانى که احادیث منقول از فرستاده معبود و امامان معصوم (ع) بر حضور در مساجد و اقامه نماز در آن داشته اند, نشانه از میزان تأثیرگذارى این پایگاه می باشد , تا جایى که حضرت برابر نقلى فرموده است :
«اهل یک محل مسجد را نمازى جز در مسجد نیست .»[2]
التفات این پایگاه بندگى در اسلام را مى توان از آنچه در منابع و روایات دینى آمده است دریافت . استحباب ساخت مسجد, استحباب تردد در مساجد, حریم قائل شدن براى مساجد, سرعت به چنگ آوردن براى ورود به مساجد, همراهی بر عصمت و طهارت , قرائت قرآن , خوشبو کردن و پوشیدن جامه هاى فاخر و تمیز در آن , پاک نمودن مساجد, آرامش و متانت از یک طرف و نهى از داد و ستد , ورود دیوانگان , خوردن , خوابیدن , نقش و نگار در مسجد ساخت‌و‌ساز کردن و به امور دنیوى درگیر شدن از طرف دیگر,
[3] در راستاى زمینه سازى و آماده آوردن مکان ویژه براى بندگى خالصانه و منزه شدن آدم ها است .
خدا در آیاتى که به پیامبرش نازل کرده , مساجد را جایگاهى که خاطر معبود در آن بسیار برده مى شود شمرده و این گونه هشدار داده است :
«ستمکارتر از کسى که نمى گذارد نام خداوند در مسجدهاى او برده گردد و در عملکرد براى ویرانى آن هاست , چه کسی است ؟»[4]
مسجد محلى براى منزه شدن و تمیز زیستن می باشد و از این روست که مؤمنان امر یافته اند تا در این جا مقدس , در ظاهر و داخل , خود را بیارایند; (یا بنى آدم خذوا زینتکم عند تک تک مسجد...)[5]
[1] عن أبى جعفر «قال: قال نبی الله لجبرئیل، یا جبرئیل، أى البقاع أحب الى الله عزوجل؟ قال: المساجد و أحب أهلها ألى الله أوّلهم دخولاً وآخرهم خروجاً منها» شیخ حرّ عاملى، وسائل الشیعه،

ضلع جنوب شرقی گنبدخانه مزار روحانی احمد جامی تشریفات مشهد به فضایی منتهی می‌گردد که درمجموعۀ مزارجام به «مسجد عتیق»‌ موسوم میباشد.
بیان کننده این سازه درگذشته مسجد جامع بوده میباشد. به طورکلی فضای معماری مسجد عتیق با بعد ها تقریبی ۴۸۴ مترمربع مشمول شبستان جرزهای آجری میباشد.
برطبق مدارک بیان کننده درمرکز سازه گنبدی برپا بوده میباشد. سازه براین شواهد معماری برجای باقیمانده آرم می‌دهد، گنبد مسجد عتیق برروی چهار تویزه قرارداشته میباشد.
مسجد عتیق مزار روحانی احمد جامی بنایی میباشد متشکل از فضایی مربع مستطیل که درامتداد محراب به وسیله رواقی شرقی و غربی به دو قسمت تقسیم می‌شود و از نقطه میانی این رواق، ‌رواقی دیگر درضلع شمالی جنوبی با به عبارتی طول عبور کرده و گنبدی در عکس العمل این دو رواق پایدار بوده میباشد.
طاق های دواشکوبه رواقها فضاهای خالی چهار طرف مسجد را بدور می زده میباشد.
میان جرزهای طبقه دوم ضلع غربی دهانه های پوشش داری ساخت گردیده که عبور درفضاهای گوشوار (فضای ارتباطی طبقه دوم) را میسر می سازد.
رواق محراب نیز به وسیله طاق های بسیار قشنگ از نوع «خوانچه پوش» مسقف گردیده‌است. این طاق دربرگیرنده گنبدی خرد واقع بردو طاق موزیک کوتاه بوده میباشد. شبیه این طاقها درفضاهای گوشوار یا این که غلام گردش های گنبد سلطانیه نیز به چشم می خورد.

زمانه جوانی قوام السلطنه شیراز
قوام السلطنه شیرازی در 8 دیماه 1256 در طهران دیده به تشریفات مشهد جهان گشود. در مکتب مروی تحصیلات مقدماتی را سپری کرد. در سن 17 سالگی پیش عمل ناصر الدین سلطان شد و 3 سال آنگاه منشی حکم دهنده آذربایجان (خالو خودش) شد. در29 سالگی از ملازمان ناصرالدین پادشاه در سومی هجرت پادشاه قاجار به اروپا بود. در نقطه نهایی این مهاجرت بود که کنیه قوام السلطنه شیرازی را به وی دادند. ابعاد وی دبیر حضوری ناصرالدین فرمان روا شد و امر مشروطیت به دست وی نوشته شد. و رابطی دربین مشروطه خواستار و ناصرالدین پاد شاه بود. بعداز مرگ پاد شاه و در روزگار زمامداری محمد علی سلطان از سیاست گوشه گیری کرد و راهی اروپا شد.

رجوع قوام السلطنه شیراز به جمهوری اسلامی ایران
سرانجام قوام السلطنه شیراز به دنبال فتح طهران به وسیله مشروطه خواستار در سال 1288 به جمهوری اسلامی ایران رجوع و برگشت. سمت های مختلفی در کابینه دولت داشت قوام‌السلطنه جمعاً 9 توشه در رأس وزارت منزل‌های عدلیه، مالیه و داخله قرار گرفت.

قوام السلطنه شیرازی و فرمانروایی خراسان
قوام‌السلطنه در 8 بهمن ۱۲۹۶ماه به فرمانروایی خراسان دست یافت. درپی این حاکمیت به گنج فراوانی رسید. بعد از کودتای 1299 در تاریخ ۱۳ فروددین ماه ۱۳۰۰ بازداشت و به طهران اعزام و به زندان عشرت آباد منتقل شوید و تمامی اموالش در خراسان مصادره شد.

با سپری شد 55 روز حبس به امر احمدشاه آزاد و سر گروهی وزرایی منصوب شد. در یک تحقیق کلی به کارنامه قوام مشاهده می‌گردد که قوام در ادوار گوناگون ائتلاف‌های متغیری با مجموعه‌های مختلفی داشته‌. که سبب ساز ساخت طریقه‌های ضد و نقیض دربارهٔ او شده است.

آخر و عاقبت قوام السلطنه شیراز
سرنوشت قوام السلطنه شیراز در تاریخ ۲۸ تیرماه ۱۳۳۴ در سن ۷۷ سالگی به انگیزه سکته مغزی دیده از عالم فرو بست.