تشریفات مشهد

۱. معتکف عاقل تشریفات مشهد باشد.

۲. با قصد قربت باشد.

۳. اعتکاف دستکم سه روز پی درپی باشد.

۴. از مسجد بدون بهانه خارج نشود.

۵. در یک کدام از مساجد چهارگانه و یا مسجد جامع شهر باشد. (مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوی (مدینه)، مسجد کوفه و مسجد بصره)

۶. درصورتی که اعتکاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.

۷. در‌صورتی‌که اعتکاف باعث اذیت و آزار پدر و مادر گردد، با اجازه آن دو باشد. (۱)

میدان های همگانی
این میدانها در تحقیق میدان های پر اسم و رسم جمهوری اسلامی تشریفات مشهد ایران محل تجمع عموم بود، به همین ادله درین میادین فضاهای همگانی زیرا: عبادتگاه و مساجد، نهرآب، آب انبار، فضاهای تجاری، بازار، گرمابه و مکتب ساخته می‌شد.

میدان های تجاری
در بین میدان های دارای شهرت جمهوری اسلامی ایران شهرهای والا خلال میدان همگانی، یک یا این که یکسری میدان با کارکرد تجاری وجود داشته که برخی از این میدانها محل خریدوفروش کالاهای خاصی به ویژه احشام و الزامات آن ها بودند.

میدان های حکومتی
میدان حکومتی در معماری میدان های شهری بیشتر برای تمرینهای نظامی، سان و رژه ارتش و یا این که مجازات مجرمان به کارگیری می شد‌ه‌است. معمولا در پایتخت ها و شهرهای گرانقدر یک میدان حکومتی وجود داشت که برای تمرین های نظامی، سان و رژه و اجرا مراسم قانونی و احیانا مجازات مجرمان گزینه به کارگیری قرار می گرفت.

در برخی مورد ها، این سیرتکامل میدانها صرفا جنبه ی حکومتی و سلطنتی داشتند و فعالیتهای اصلی و عمده دیگری در آنجا جاری ساختن نمیشد ، مانند میدان ارگ طهران در قبل از تغییرات کارکردی و کالبدی آن.

در پیرامون این میدان ها، بناهای نظامی، حکومتی و سلطنتی قرار داشتند، البته در مواقعی فرد قاضی یا این که تشکیلات حکومتی، در هنگام ساختن یا این که تجدید بنا اینگونه می‌دانی، آن را به طوری پیاده سازی می کردند و در حوزه‌ ای بومی می نمودند که میدان دارنده کارکردهای اجتماعی نیز باشد.

میدانهای نظامی ساخته در پایتخت و برخی از شهرهای گرانقدر و اصلی، یک میدان منحصربه‌فرد تمرین های مداوم نظامی و استقرار و اقامت نظامین شد که متشکل از یک فضای گشوده یعنی محوطه ی میدان، حجره ها و فضاهایی در پیرامون برای اقامت نظامیان و ذخیره سلاح بود.

مسجد جامع کاشان دارنده سه شبستان، دو شبستان در تشریفات مشهد ضلع شمال غربی که یکی‌از آن‌ها دو طبقه میباشد و یک شبستان خرد در ضلع جنوبی میباشد.
مسجد کاشان دارنده یک‌سری شبستان میباشد که شبستان اساسی در جوار گنبدخانه و ضلع شمال مسجد با جهت شمالی جنوبی واقع میباشد.
این شبستان دارنده ۲ محـراب اسـت کـه محـراب مهم در بخش غربی شبستان قراردارد.
محراب دیگر مسجد جامع کاشان در امتداد محراب مهم و دو سال پس از تخریب مسجد در تاثیر ز‌لزله سال ۱۱۹۲ ه.ق، ایجاد شده است.
محراب مهم مسجد کاشان گچ بری مسجد جامع کاشـان در ضـلع غربی شبستان شمالی مسجد قـرار دارااست.
محراب دارنده قوس گشنیزی سه برگی میباشد که گچبریهای پررنگ با نقوش اسلیمی گل و برگ و دهان اژدری آژده کاری گردیده، به یار رنگهای آبی رنگ و اخرایی در بگراند نقوش، در نصیب طاقنمای فوقانی و لچکی، خطوط در هم تنیده گردیده به هم پا برگهای آژده کاری گردیده در پیشانی طاقنما یفوقانی، کتیبه قرآنی پر رنگ (آیه ۹ سوره آدینه) به خط ثلث در قوس طاقنمای فوقانی و نقش گشنیز سه برگی تکرار شونده به یاروهمدم برگهای رخنه‌ دار و بگراند رنگی آبی‌رنگ و اخرایی در لبه طاقنمای تحتانی میباشد.
با ریزش محراب در نصیب پیشانی طاقنمای فوقانی و قوس طاقنمای محراب، لایه ی زیرین گچبری محراب نمایان شد‌ه‌است که در آن کتیبه آبی به یاور رنگهای مشکی و قرمز رنگ و زوار سبز رنگ، به چشم می خورد.
همینطور با آواربرداری از پشت بام شبستان، محرابی دیگر در تحت محـراب نمایـان شد. این محراب نخستین مسجد جامع کاشان میباشد که هم‌زمان با تاسیس شبستان سازه گردیده‌است.
محراب مسجد کاشان دارنده پوشش گچی بی آلایش بـه همـراه کتیبـه آبی در کناره محراب و نقوش تزیینی هندسی و گیاهی با رنگ های آبی رنگ، قرمز‌رنگ، سبز معدود رنگ، سبز برجسته و سیاه میباشد.
به جهت التفات مسجد جامع کاشان، شناسایی رنگهای به عمل رفته در تزیینات گچبری های آن که در دو زمان متفاوت انجام یافته و التفات دسترسی به مواد و مصالح را در دو عصر تاریخی آرم می‌دهد، ضروری به حیث میرسد.
مناره مسجدجامع کاشان در شمال شرقی صحن مسجد واقع گردیده، هیبت کلی مناره به صورت مخروط و سطح بازه زمانی آن دایره میباشد. ولی یافتن هندسه ظریف محور و اندازه قطر آن به منجر محدود بودن اساس در فضاهای غیرقابل دسترس، مشقت بار میباشد و به جستجو باستان شناسی نیاز دارااست
قسمت در دسترس و قابل مشاهده مبنا نماد می‌دهد که‌این مناره در ذیل ترین نصیب دارنده قطری بیشتراز ۴۶۰ سانتی متر میباشد و این اندازه با ارتقا طول، کاهش مییابد.
این مناره دربرگیرنده چهار قسمت اساسی پی ، محور ، ساقه و سرپوش و میباشد و پوستهای آجری ، نمای این موسسه را تشکیل میدهد.
در طول مرمتها و لایه برداریهای اخیر در لایه زیرین محراب اساسی بنا شده در شبستان شمالی، تزئینات، بقایای رنگ و چندین قطعه خشت کشف شد.

حرم هفت دختران طهران ، در خیابان شهید مصطفی تشریفات مشهد خمینی، همسایه کوچه شهید درویش نوری مکان گرفته میباشد.سازه با اندکی چرخش نسبت به شالوده شمالی ـ جنوبی متوجه جهت قبله میباشد.تاریخ اول سازه حدود قرن دوم هجری و تاریخ تجدید بنا ۱۳۵۱ هـ ش میباشد.زیارتگاه در قبلی، بقاع به مساحت چهل متر مربع و به پلاک ۱۲۵۸ در قسمت خیر طهران قرار داشت و شروع کوچه هفت دختران، کوچه رضا قلی خان و انجامش، خیابان سیروس بود ( بلاغی، صص ۱۵ـ ۱۶)

کتیبه های بقاع هفت دختران طهران
روی کتیبه ای در جداره روبه روی حرم تاریخ ۱۳۳۵ هـ ش درج شده میباشد. منزل همسایه ضلع شمالی حرم نیز سابق اند و بیش تر از هفتاد سال عمر دارااست. بیشتر ابنیه محیط مسکونی و کهن میباشد و ارکان و فضاهای نفیس اکثری، از نگاه معماری، در آن ها مشاهده میشود. هرچند دخل و تصریفات، تخریب کردن ها و مرمت های بسیار موجب تغییر تحول بافت کهن محل گردیده‌است.
از تاریخ تشکیل داد بنای نخستین مقبره حدود هزار و دویست سال می گذرد. تا پیش از سال ۱۳۵۱هـ ش حرم هفت دختران صرفا یک زیرزمین بود. در سال ۱۳۵۱ هـ ش، بقاع مرمت می گردد؛ چنان که در کتیبه ای در نمای مهم مقبره آمده میباشد: در سال ۱۳۵۱هـ ش/ ۱۳۹۳هـ ق به کارایی و اهتمام مرحوم حاج سید مصطفی نجات، و تصدی پزشک معالج امتحان، نائب رئیس در آغاز وزیر و سرپرست اوقاف، سازه شکل اتمام پذیرفته میباشد. همانگونه که بدیهی میباشد درین کتیبه اشاره نشده که در تاریخ نام برده کدام بخش سازه ساخته یا این که بازسازی شد‌ه‌است. البته با دقت به ظواهر و بنا سازه به لحاظ می‌رسد که در‌این تاریخ، بنای دیرین ویران و بنای فعلی به مکان آن تاسیس شده است.

میدان مشق طهران (گلشن ملی) با حجم زیاد از شرایط تشریفات مشهد قابل قبولی برای مرکزیت دولتی بهره مند بوده میباشد و از مهم ترین میادین تاریخی کشور‌ایران است.

انگیزه تعیین این میدان به خواسته مشـق سـربازان، قربت به میدان توپخانه و عمارت ارگ بود. سـالهای آنگاه ساختمانی به طرز معماری روسی درین میدان تاسیس شد.

حالت میـدان مـشـق (گلشن ملی) در نقشه ۱۳۰۹ ه.ق از شمال به اصطبل کالسکه منزل مبارکه، انبار توپخانه مبارکه، سـربازخانه و قزاقخانه؛ از جنوب به خیابان امیریه (تحت چهارراه سپه فعلی)؛ از شرق به منزل مبارکه ادویه ساز، منزل مسیو شـارل، منزل امینه اقدس و عمارت شجاع السلطنه؛ از غرب به خیابان قزاقخانه (قوام السلطنه) محصور بوده اسـت.

بعـد از روی عمل وارد شدن پهلوی نخستین، و از طرفی با تغییر تحول پایگاه حکومت از کاخ گلستان به کاخ م مرمرة عملا ارگ سلطنتی قاجار از رونق و مداقه کهن زمین‌خورد. متعاقب این تغییر تحول و تحولات، تغییراتی نیز در محوطه میدان مشـق ساخت‌و‌ساز شد. به نحوی که پاد شاه، پادگان ها را به بیرون شهر طهران منتقل کرد و متعاقب آن میدان مشق از رونق به‌زمین‌خورد و به طور زمین بایر در آمد. از این فرصت به بعد از آن بود که دولت قصد به تشکیل داد ساختمان های اداری و نظامی در‌این وبسایت گرفت.

تزیین هـا و نماهـای مسجد جامع اصفهان در آجرکاری تشریفات مشهد هـا، کاشی کاریها، گچبری هـا، طاق نماهـا و مقرنس ها اکران داده شد‌ه‌است.
مسجد جامع اصفهان در شرایط کنونی ۴۸۴ نوع طاق داراست که هر کـدام از آنان، به حیث بعدها، شـکل ظاهری و روش اسکلت بندی دارنده خصوصیات خاص و متعدد از سایر میباشد؛ همان باربر می‌باشند و اسکلت بندی مهم پوشش طاق را تشکیل می دهنـد.
از مثال هـای دیگر زیبایی در تزیین ها، می قدرت کاشی کاری های بی سابقه جان دار در بدنه ایوانها را اسم موفقیت.
این کاشی کاریها و آجرکاریها گاهی به تنهایی بر سطح آهسته حیاط خوابیده اند و گاهی در نقش یک کانال که نوروروشنایی و تهویه را برای فضای داخلی تأمین می نماید، بدنه را به آرامی میشکافد.
در سـوی دیگر، می شود به آراینده های مسجد عتیق اصفهان مانند سنگابها، لامپ دانها و ستونکهای تزئینی آن و اقتدار بسیار بالای مقرنس ها در زیباسازی سازه اعتنا کرد.
مقرنس های به شغل رفته در مسجد جامع اصفهان که عنصر تزیینی مهمی در معماری اسلامی اهل ایران به شمار می‌روند، به طور ابتدایی در ایوانها و آنگاه هم به صورت جامع تر در نقاط دیگر مسجد چشم می شـود که مؤلفهای اساسی نیز در تأمین ایستایی قسمتهای متفاوت محسوب می‌شوند.
تکرار در طاق نماها و ردیف بندیهای فضا شبستانها و پیرامون تراس مرکزی را تحت عنوان شاخص ترین عامـل ساخت و ساز ریتم و ترانه در‌این مسجد میباشد.
آجرکاریهای به شغل رفته روی ستونها، فخرمدین ها و نهاز و نخیرهای ساخت گردیده روی نما، با ساخت سایه پر‌نور، یکنواختی نما را می‌شکند و جنبش و تعادل را در مسجد ساخت‌و‌ساز می نماید.
در مسجد جامع اصفهان خوشنویسی و خط نویسی روی دیوار به خیال تهیه و تزیین خوب منش روهای ورودی بوده میباشد.
بعد ها خرد این خطوط و نقوش اسلیمی به عمل رفته در آنان برای آرایش کردن کتیبه ها ، سبب میشود بعد ها سازه در عین داشتن عظمت، رعب آور نباشد و به نمازگزاران احساس امنیت را القا نماید.
در درون فضای شبستانها با استعمال از کاربندیها و به شغل بردن سرستونها و فریم بندیهای محیط شبستان، تناسبات دور و بر به ترازو عموم وار شدن رسیده میباشد.
در سردر ورودی مسجد جامع اصفهان ، زنجیر آویزانی دیده می شود که سیمای آن چـون نمادی از یک واحد سنجش میباشد. گویی عدل و داد را در بدو ورودبه مسجد در گوش آدم زمزمه می نماید. هم چنیـن، زنجیر آرم پیوندهای ارتباطی ، هماهنگی و وحدت اسـت. وجـود زنجیر در ورودی مسجد جامع، به معنای لینک و پیوند همه تیم ها و کمپانی در فریضـه گروهی زیرا نماز آدینه و جماعت اسـت کـه نمازگزاران دستها را به نشان همدلی و همزیستی به هم زنجیر می نمایند

یک کدام از بعد ها معماری آرامگاه در کشور تشریفات مشهد ایران، ساخت‌و‌ساز رابطه فی مابین دنیا دنیوی و معنوی میباشد و میتواند مفاهیم رمزی و نمادین داشته باشد.
تنوع در صورت و ساختار بناهای آرامگاه های کشور ایران به سیرتکامل ایست که نمیتوان آنها‌را همانند مساجد در گروههای مشخص و معلوم مدل شناسی و گروه بندی کرد
معماری چهارتاقی تحت عنوان پایه معماری اهل ایران، نقش بسزایی در بقعه سازی بعداز اسلام از خویش به مکان نهاده میباشد. این سرمشق در تک تک عصر ساسانی، یکی مهم ترین الگوهای معماری مذهبی بوده و ناگهان بعداز اسلام، برای مدتی، حضورش در معماری جمهوری اسلامی ایران کمرنگ شد.
از راههای دوباره ظهور آن در معماری کشور‌ایران، با نزدیکترین نوع شغل کرد، به معماری ماقبل از اسلام خویش، یعنی معماری مذهبی در قامت حرم سازی بود. آرامگاه دارای شهرت امیر اسماعیل سامانی با پلانی مربعی و گنبدی بر محل تقاطع محورهای سازه، شاهدی بر این مدعی میباشد. آنچه در ارتباط هیبت شکلی بقاع ها، مورد قبول اکثریت دانشمندان میباشد، تقسیم بندی مقابر به دو گروه برجی صورت و چهارگوش گنبددار میباشد.
در اوایل زمان اسلامی فرایند تکوین تیم های آرامگاه های کشور ایران در حین زمان اسلامی یکنواخت نبوده و طی زمان های متعدد دارنده فراز و نشیب های فراوان بوده میباشد.
با اعتنا به اثرها برجای باقی‌مانده از اولِ زمان اسلامی تا پیش از عصر سلجوقی ردپایی از این موسسه بناها چشم نمیشود ولی سنت ایجاد کرد آرامگاه در کشور ایران به دو شکل مربعی صورت گنبد دار و برجی صورت منفرد از رویش خاصی منتفع بوده میباشد.
از شاخص ترین مثال های نوع مربعی صورت می شود به آرامگاه دارای اسم و رسم امیر اسماعیل سامانی در شهر بخارا که وابسته به عصر سامانی و حرم ارسلان جاذب در سنگ بست مشهد که وابسته به زمان غزنوی میباشد اشاره نمود.
گنبد قابوس در دشت گرگان نیز از شایسته ترین و سابق ترین مثال های نوع برجی صورت میباشد که در زمان آل زیار ایجاد شده است. از اواخر عصر سلجوقی به آن‌گاه می اقتدار آدرس از دسته های آرامگاهی متشکل از بناهای متفاوت را در بقاع پادشاه سنجر در شهر مرو یافت. این حرم بخشی از دسته جامعی میباشد که مشتمل بر کاخ و مسجدی می گردیده و از این رو جزء اولیه تیم های آرامگاه های کشور‌ایران میباشد که الگوی تشکیل داد گروه های آرامگاهی ادوار آینده گشته میباشد.
بقعه سابق الذکر همینطور وسیع ترین آرامگاه پر اسم و رسم مربع گنبددار سلجوقی میباشد که نسبت پهنا آن به طول ۲ : ۱ میباشد.
پس از زمان سلجوقی و بخصوص طی عصر ایلخانی با دقت به تغییر و تحول مذهب سلاطین مغول، شاهد تحولات عظیم ای در عرصه سنت تشییع‌جنازه هستیم.
درین بعد از ظهر تشکیل داد دسته آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران با الهام از اماکن مقدس و متبرک و مرکزها علمی آموزشی، که در واقع ترکیبی از گروه های علمی مذهبی میباشد، به یک سنت شهری و معماری تبدیل گردیده که از آن بعنوان ابواب البر ياد می شود. در واقع طی این عصر، ابواب البر جایگزین هسته مرکزی کهن یا این که کهندژ، ولی با رویکردی مذهبی شوید. همانطور که از اسم این پدیده نیز بر می‌آید، این موسسه بناها، درگاه های نیکوکاری بودند که در هسته مرکزی شهر با عملکردهای مذهبی و علمی آموزشی با مرکزیت یک بقعه سازه می شدند.
لذا می قدرت ذکر کرد آرامگاه های کشور‌ایران این بعد از ظهر خلاف پیشین جای و محلی برای اشاعه تانی و عبادت و فضیلت میباشد که برای دستیابی درجات و در هر کدام از مسئله های فوق، بناهای مایحتاج را تاسیس می کردند. مثلا این موسسه ها می شود به ابواب البر شنب غازان ، ربع رشیدی و سلطانیه اشاره کرد.

مسجد النبی آرم عروج اسلامی در فقیه میباشد و گنجایش تشریفات مشهد یک میلیون نفر را دارد. مساحت این مسجد ۴۰۰ هزار و ۵۰۰ متر مربع است و در طی سال، میلیون‌ها نفر از آن بازدید می‌نمایند. مسجد النبی فقط یک مسجد وجود ندارد، بلکه یک دانشگاه معنوی می باشد و تحت عنوان بنیاد گران قدر مسلمان‌ها عالم شناخته میشود. این مسجد در سال نخستین هجری، توسط پیامبر اکرم (ص) ساخته شد و در بعدازظهر‌های مختلف پیشرفت یافت.

مسجدالحرام

مسجدالحرام با مساحت ۳۵۶ هزار و ۸۰۰ متر مربع، گرانقدر‌ترین مسجد فقید و یک کدام از جای ‌های زیارتی در طی حج می باشد. این جای از آن رو مسجدالحرام اسم گرفته میباشد که خداوند متعال اطراف آن را بقعه دانسته و کشتار هر جنبنده‌ای در این حوزه‌ حرام می‌باشد. تاریخچه بی نیاز و معماری بی‌نظیر مسجدالحرام منجر گردیده است خلال مسلمانها، هر سال گردشگران متعددی در مکه حضور یابند و در مورد آن داده ها بیشتری کسب نمایند. تولیدکننده این مسجد تاریخی حضرت ابراهیم (ع) میباشد و حجرالاسود، مقام ابراهیم و تپه‌های صفا و مروه از جای ‌های اساسی آن محسوب میشود. این مسجد با وجود حجم زیاد خویش، هر سال برای پذیرایی از میلیون‌ها عبادت‌کننده در روزها حج توسعه می‌یابد.

شناخت با مساجد چهارگانه فقید

همان گونه که می‌دانید مسجد الحرام و مسجد الاقصی و مسجد النبی و مسجد کوفه چهار مسد تبارک فقید می باشند که در سراسر دانا و برای کلیه مسلمانها و غیرمسلمانان شناخته گردیده میباشند. برای شناخت با مساجد چهارگانه عالم این بخش گهر را بخوانید. در ادامه مطالبی درخصوص مساجد چهارگانه عالم و چهار مسجد بزرگ فقید میخوانید.

در سده اولیه هجری الگوی مسجد مدینه گزینه تاسی تشریفات مشهد معماران قرار می گرفت. این آیتم فقط دربرگیرنده مناطقی بود که داعیه می‌شود معماری نداشته اند خلا، بلکه معماران کشورهای جدید مسلمان گردیده نیز که تاریخ و تجربیاتی در ساخت سازه داشتند از آن تقلید کردند.

با ورود مسلمان‌ها به کشور‌ایران و آمدن همگی ارزشهای راستین الهی بدین سرزمین، تاروپود جامعه طبقاتی ساسانی یکباره بهم جاری شد و برنامه ای نو برای معاش و حیات آدمیان پی ریزی شد. جامعه پراکنده اهل ایران که بهره منطقی اختلافات ادیان جاهلی بوده هست با پیام جدیدی که ارتش اسلام از مرزو بوم رسول معبود(ص) برای آنها به ارمغان آورد به ندای فطرت خداپرستانه انسانی خود گوش فرا می دهد و بعداز فرصت پاره ای جامعه اهل ایران به دین نو روی می‌آورد.

احتیاج به فضاهای عبادی سیاسی نماز جماعت و آدینه مسلمان‌ها را واداشت تا به ساختن او‌لین مساجد در جمهوری اسلامی ایران اسلامی مبادرت نمایند. جمعاًًَ سیر دگرگونی مساجد در جمهوری اسلامی ایران از این تاریخ سه روش پایین را طی می نماید:

الف- ایجاد کرد مساجد با مدل و اسلوب و شیوه مساجد اول مسلمان ها در مرزوبوم ایالات متحده عربی.

ب- تبدیل و تغییر تحول اماکن مذهبی جاهلی و تجدید بنا آنها (در شکل امکان به طور معماری مساجد اسلامی)

ج- شروع جنبش مستقلانه معماری اسلامی.

مساجد در کشور ایران

در‌این نکته شکی وجود ندارد که ایرانیان در همه آثار هنر و معماری پیش از اسلام خود، نوعی هنر و معماری متکی بر تجربه فنی بسیار گران قدر و جداگانه از هنر و معماری راه‌های بیگانه را دارا بوده اند و توسط آن‌ها اشکال بها های فضایی را در طول خویش صورت داده اند. البته با تمامی این اوضاع و احوال معماران اهل ایران و مسلمان از فرصت ورود اسلام به جمهوری اسلامی ایران در ایجاد کرد فضاهای معمارانه با روال اهل ایران و با هدف الهی، دچار وقفه گردیده اند.

بنا به نقل على بن ابراهیم بن هاشم، این سه تیم یهودى تشریفات مشهد نزد رسول آمده، گفتند مردم را به چه مى خوانى؟ فرمود: به گواهى دادن به توحید و رسالت خودم. من کسى هستم که نامم را در تورات مى یابید و علمایتان گفته اند که از مکه ظهور مى کنم و به این حرّه (مدینه) کوچ مى کنم... یهودیان گفتند: آنچه تشریفات مشهد گفتى شنیدیم؛ اکنون آمده ایم با تو صلح کنیم که به فایده یا ضرروزیان تو نباشیم و کسى را علیه تو یارى نکنیم و متعرض یارانت نشویم؛ تو هم متعرض ما و دوستانمان نشوى، تا ببینیم شغل تو و قومت به کجا مى انجامد. پیامبر پذیرفت و قراردادى نوشته شد که یهود نباید علیه نبی یا یکى از یارانش به زبان، دست، اسلحه، مرکب، نه در پنهانى و نه آشکارا، نه در شب و نه روز اقدامى انجام دهد و پروردگار بر این قول گواه هست. پس در صورتیکه یهود این تعهدات را نادیده بگیرد، رسول معبود مى تواند خون او را بریزد، زن و فرزندانشان را اسیر و اموالشان را غنیمت بگیرد. آن گاه براى هر خویشاوندان از این یهودیان نسخه اى مستقل تنظیم شد. مسئول قول بنى نضیر حى بن اخطب، مسئول عهد بنى قریظه کعب بن اسد و مسئول قسم بنى قینقاع مخیریق بود. (طبرسى، اِعلام الورى، ج1، ص157 ؛ مجلسى، بحار الانوار، ج19، ص110؛ احمدى میانجى، مکاتیب الرسول، ج1، ص260).

درین عهدنامه طرف هاى قرارداد به خوبى مشخص اند و پیداست که قرار عدم اسیب، در یک مجال براى هر سه بستگان بسته گردیده است. با آن که این متن فقط در کتاب اعلام الورى آمده، گزارش ها و شواهد تاریخى آن را تأیید مى کند، برای مثال در بسیارى از منابع وقتى حرف از قسم شکنى سه بستگان یهودى به فی مابین آمد، تصریح شد‌ه‌است که آن‌ها هنگام ورود رسول خداوند به مدینه، پیمانى را با آن حضرت امضا کردند (واقدى، المغازى، ج1، ص454؛ بلاذرى، فتوح البلدان، ص30؛ یعقوبى، تاریخ، ج1، ص370 و طبرى، تاریخ، ج2، ص172). یا این که گفته اند: یهودیان با رسول قرار گذاشتند که به فایده و زیان او قدمى برندارند[5] (واقدى، المغازى، ج1، ص454 و بغوى، معالم التنزیل، ج4، ص313).

نکته مهم آن که بعدها یهودیان یکایک بندهاى این قرارداد را تحت پا گذارده، قول شکنى را به کمال رساندند. آنان وفادار شدند که به هیچ یک از این اقدامات دست نزنند: همکارى علیه نبی، همکارى علیه یاران رسول، اقدام تبلیغاتى، اقدام مسلحانه، پشتیبانى تدارکاتى دشمن، مکر هاى پنهان و آشکار در شب یا روز. با وجود همگی این قیدها و تأکیدها، در آینده خواهیم روئت کرد که برخى از این موسسه ها با تحت پاگذاشتن کلیه این موقعیت، قول خود را نقض کرده، با مسلمان‌ها وارد نزاع شدند. پس هر سه خویشان یهودى که بامسلمانان درگیر شدند، باپیامبر به عنوان رئیس دولت مدینه قول عدم تعدی داشتند.

شاید تصور خواهد شد که هدف پیامبر از این قراردادها این بود که از موضع ضعف خارج خواهد شد. البته با توجه به سیره نبی گرامى(ص) اسلام تردیدى نیست که عهد هاى فرستاده خدا به خصوص عهد آن حضرت با یهودیان، استراتژى و طریق اصولىِ او بود، نه تاکتیکى براى نبرد با آن‌ها؛ یعنى در شرایطی‌که یهودیان نقض قول نمى کردند فرستاده هم چنان به آن پاى سد بود. انعقاد عهد ها اپلیکیشن حکومتى آن حضرت بود و غرض از آن، زندگى مسالمت آمیز با دسته هاى متفاوت مثلا مخالفان؛ البته این که آن حضرت از طریق غیب مى دانست که یهودیان عهدوپیمان شکنى خواهند کرد یا این که قرآن از این ویژگى آن‌ها صحبت گفته ـ به فرض این که این آیات پیش از قول شکنى هاى یهود نازل شده باشد ـ دلیلى بر جدى نبودن این قراردادها نیست. در شرایطی‌که این تیم زندگى مسالمت آمیزى با مسلمان‌ها داشتند مسلماً پیامبر پروردگار با آن ها نمى جنگید. حمله به خیبر هم خلال این که مسبوق به قسم نبود، عامل ها متعددى داشت که در مورد خیبر به آن اشاره خواهیم کرد.

به طور کلى، اولیاى الهى بر پاى بندى بر عهدوپیمان تأکید فراوان داشتند و حتى چنانچه به ضرر او و امت اسلامى بود، آن را نقض نمى کردند.[6] نمونه بارز آن صلح حدیبیه و پیمان حکمیت هست. در صورتی قریش به قول شکنى دست نمى زد، نبی آفریدگار بنا نداشت که چنین کند؛ چنان که امیرمؤمنان(علیه السلام) به رغم پافشارى خوارج، قسم حکمیت را تا موعد قانونى اش نقض نکرد و بعد از آن که حکمین طبق قرارداد عمل نکردند، آماده مبارزه دوباره با شامیان شد.